Günümüzün popüleri sanılan aksine M.Ö. yıllara dayanan geçmişle chia. Chia, İspanyolca yağlı anlamına gelen chian/chien sözcüğünden türetilmiştir. Köken bakımından güney Meksika ve kuzay Guatama’ ya dayanır. M.Ö. 3500’ lü yıllardan itibaren Aztek ve Mayalılar tarafından tüketildiği bilinmektedir. O dönemlerde ilaç yapımında, tohumların yağının ayrıştırılması ile boya eldesin de, savaşçıların gücünü ve dayanıklılığını artırması veya dini kutlamalarda tanrıya hediye olarak sunulurdu.
M.Ö. Meksika halkı chia tohumunu; Mısır gibi tahıllarla ya da unlarla birlikte karıştırarak pişirmiş veya suya ekleyerek lapa şeklinde tüketmişlerdir.
Günümüzde pudingler, ekmekler, içecekler gibi birçok besine eklentili olarak tüketilen chia, salvia bitkisinin tohumudur. Bitki yaklaşık bir metre büyüklüğünde olup 11-36°C sıcaklıkta yetişir.
CHİA TOHUMUNUN ENERJİ VE BESİN İÇERİĞİ
· Tohumun içeriği iklim koşullarına, yetiştiği toprağın denizden yükseltisine göre değişiklik gösterebilir.
· Chia tohumunun protein içeriği %15-23 arasında değişiklik gösterebilir. Bitkisel protein kaynağıdır.
· Tahılların protein içeriğine göre daha fazla protein içerir.
· Tohum, elzem aminoasitlerin tümünü uygun miktarlarda içerir.
· Gluten içermediği için çölyak hastalarının gönül rahatlığı ile tüketebileceği bir besindir.
· Vücut için elzem olan vitamin ve mineralleri içerir.( Kalsiyum, Magnezyum, Selenyum, A vitamini, C vitamini…)
· Posa yönünden zengin olan chia tohumu günlük alımlara uygun tüketilmelidir.
· İçerdiği omega-3 yağ asidi oldukça zengindir.
CHİA TOHUMUNUN SAĞLIK İÇİN OLUMLU ETKİLERİ
İçerdiği C vitamini, A vitamini, Magnezyum, Selenyum mineralleri ve vitaminleri ile güçlü bir antioksidan kaynağı olan chia tohumu; kalp hastalıkları, kanser, inme, obezite, diyabet gibi hastalıklardan koruyucu etkiye sahiptir.
İçerdiği omega-3 yağ asidi kan yağlarının düşmesinde, b-sterol sayesinde kan kolesterol düzeylerinin düzenlenmesinde ve ACE inhibisyonunu sağlayan peptitler, potasyum ve kalsiyum minerallari ile yüksek kan basıncının dengelenmesinde etkili olmaktadır.
Diyabet ve kalp krizi risklerini azalttğı klinik çalışmalar görülmüştür. İçerdiği kalsiyum minerali ile kemik sağlığı için önemli bir besin olup, osteoporos (kemik erimesi) riskini önleyebilir. Vücutta serbest bulunan radikallerin neden olduğu hücre hasarını önler, doku onarımını sağlar. Böylelikle cilt sağlığı için önemlidir. Yüksek oranda posa içeriğinden sindirim sisteminin istemli olarak çalışmasını sağlar. Kabızlığın önlenmesini sağlar.
Spor yapan bireyler için veya günlük enerjinin artması için tüketilebilir.
Yapılan klinik çalışmalarda vücutta sağlıklı hücrelere zarar vermeden kanser yapıcı hücrelerin ölmesine yardımcı olduğu saptanmıştır.
Obez bireyler için enerji kısıtlı diyetlerde ağırlık kontrolünü sağlayabilmekte kullanılabilir.
PEKİ CHİA HER BİREY İÇİN TÜKETİLEBİLİR Mİ?
Her besinde olduğu gibi Chia tohumunun da ince çizgisı bulunmaktadır. Chia tohumu warfarin (kan sulandırıcı) kullanırken tüketilmemeli tüketimi olan bireylerde önemli farmakolojik sonuçlar doğurabilir.
Günlük beslenme de chia tohumu zengin besin içeriğine sahip olup birçok besinle tüketilebilir. Yoğurt, süt, salatalar, omletler, ekmekler… Günlük alım miktarı 2 yemek kaşığını geçmemelidir.
CHİA TOHUMU ZAYIFLATIR MI?
Bu soru yakın geçmişimizde hep karşımıza çıkan acaba dediklerimiz arasında olmuştur. Peki tek bir besin kendi başına zayıflatır mı? Unutulmamalıdır ki hiçbir besin mucizevi olarak zayıflatmaz. Bu klişeler bir yana neden bu düşüncelere kapıldığınızı chia tohumunun sağlığa bunca olumlu yararları beraberinde bir düşünün.
Günlük beslenmeye eklenen chia tohumunun direk zayıflattığına dair yapılan kanıtlanmış bir çalışma yoktur. İçerisinde yüksek lif, protein ve su tutma kapasitesi özelliğinden kaynaklı uzun süre tokluk sağlar ve beraberinde daha az yemek ile karşılaşılır. Jel özelliğinden mide de geniş yüzeylere ulaşır ve tokluk süresini artırır.
Yüksek protein kilo vermede kolaylık sağlar. Chia tohumunun iyi kaynak bitkisel protein olduğu göz ardı edilmemelidir. Sıklıkla tüketilen bitkisel proteinler açlık hormonunu baskılar. Böylelikle kilo verme kolaylaşır.
Doğrudan kilo vermeye yarayan bir mucize değildir.